Vier vragen die je leven veranderen

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wat denk ik over andere mensen, welke overtuigingen koester ik, en welk gevolg hebben deze gedachten voor hoe ik me voel?
Zijn het mijn gedachten die me gelukkig maken, of zijn het juist mijn gedachten die me ongelukkig maken?
Wie ben ik? Ben ik wie ik denk dat ik ben, of denk ik wie ik ben?
Welke invloed heeft je denken op je, en hoe -op welke manier- denk je eigenlijk?

We zouden zo graag gelukkig zijn. In ieder geval de meeste van ons. Liefst vierentwintig uur per dag. Of in tenminste de tijd dat we wakker zijn. Maar zijn we wakker? Staan we helemaal wakker en alert in wat er om ons heen gebeurt? Zien we en horen we wat er werkelijk is? Of horen en zien we iets anders? Dat wat we gewend zijn te zien, dat wat we vrezen, dat wat ons geleerd is, dat wat in ons denken en onze overtuigingen aanwezig is? Is dat wat we zien en ervaren?

De wereld is je spiegel
Voor veel mensen vertel ik niets nieuws als ik zeg dat de wereld om je heen een spiegel is van jezelf. De wereld om je heen weerspiegelt hoe jij naar de wereld kijkt. Wat je ziet en ervaart weerspiegelt niet direct en alleen wat is, maar vooral ook jouw overtuigingen en dus hoe jij denkt. Anders gezegd: wat je ziet in de wereld en waarop je reageert, is het product van hoe jij (bewust, maar vooral ook onbewust) denkt. Je ziet de wereld om je heen vanuit jouw referentiekader, vanuit jouw normen en waarden. Je kijkt altijd weer naar de mensen en dingen om je heen vanuit wie jij bent en wat voor jou belangrijk is.

Je ziet de mensen om je heen iets doen en je denkt daar jouw gedachten bij. Je interpreteert wat er gebeurt vanuit jouw referentiekader, vanuit hoe jij naar de wereld en deze mensen kijkt. Je hebt  geleerd om kritisch te zijn (en je denkt: “dat doet hij helemaal verkeerd”), om behulpzaam te zijn (en je denkt: “zou ze hulp nodig hebben”), om vriendelijk te zijn (en je denkt: “wat een zuurpiet” terwijl je vriendelijk lachend zegt dat je het ook niet weet).
Vaak is je helemaal niet zo helder dat en wat je denkt. Soms voel je je gewoon geïrriteerd of geërgerd, boos, jaloers, verdrietig, in de steek gelaten, ontzettend blij, gewaardeerd, trots of wat ook.

Het moet anders
Zolang je je goed voelt, is er voor jou en de meeste mensen helemaal niets aan de hand. Het is oké, die ander is oké, je leeft je leven en je geniet er van. Maar als je er niet vrolijk van wordt, maar juist wegzakt in een zozo gevoel of zelfs in pijn, dan is er meestal iets verkeerd. Ze hebben het verkeerd gedaan, ze zijn niet aardig, het is zijn/haar schuld en ze zou zich anders moeten gedragen. Je baas moet niet zo autoritair zijn, je collega moet zich wat meer met zichzelf bemoeien in plaats van met jou en je partner moet wat meer tijd aan je besteden. Zij doen iets waardoor jij je niet gelukkig voelt. Als hij/zij zou veranderen dan zou de situatie er heel anders uit zien. Zonder die vervelende eigenschappen van je moeder/vader zou je haar/hem veel vaker opbellen/bezoeken. Het is niet jouw schuld dat je je zo in het nauw gedreven voelt, ze maakt het er gewoon naar … En ga zo nog maar even door.
Als je leven niet is zoals je wilt (nooit, vaak niet of soms niet), als je niet blij en gelukkig bent en dat wel wilt zijn, dan is het tijd om te onderzoeken hoe jij denkt over je leven en de dingen die je tegenkomt in je leven. Het is tijd om te ont-dekken wat je denkt, en wat je overtuigingen en (kern)gedachten zijn.

Het spel van gedachten
Een niet onderzochte gedachte levert vaak een vervelende emotie of een pijnlijk gevoel op. De gedachten en overtuigingen gaan immers hun eigen spel in jouw ‘mind’ spelen. Het spel van associatie en toe-eigening. Een gedachte roept de volgende en de volgende, en op één of andere manier geloven we wat we denken. We identificeren ons met de gedachten die langs komen.
Op zich is dat niet zo’n probleem, maar gedachten roepen gevoelens op en leiden tot gedrag.
Gebeurtenis → gedachte → gevoel → gedrag en dan heb je iets. Bijv. iemand zegt: “Nee, ik kom niet”, jij denkt: “Gadverdarrie, hij komt niet, hij zegt steeds nee, hij vind me niet meer aardig”, en inmiddels voel je je een beetje down en in de steek gelaten. De leuke film die je wilde gaan kijken vind je niet meer leuk en je gaat zitten kniezen, en misschien zelfs voel je je afgewezen. Je bent een beetje ingestort en denkt: “Ik vraag hem de volgende keer ook maar niet.” In je (onbewuste) gedrag keer je je ietwat van hem af, je belt hem niet meer spontaan op, en jullie contact wordt koeler en minder frequent.
Bij heel wat mensen vormen onplezierige (kern)overtuigingen allerlei reactie-, gedrags- en omgangspatronen. Deze patronen schrijven je soms zelfs voor hoe je je moet gedragen, wat je wel of niet kunt zeggen, wat je maar niet doet. Ze bepalen je gedachtegang en daarmee grotendeels hoe je je voelt. In feite is het zo dat je automatisch je niet onderzochte gedachten en overtuigingen projecteert op (plaatst op) de situaties in je leven die je mee maakt.
In ons voorbeeld vind je terug hoe dat werkt. En ook in dit voorbeeld zit een hinderlijke gedachte en/of (kern)overtuiging opgesloten: “Als iemand “nee” zegt is dit een afwijzing” of  “Als iemand niet komt vind hij je niet aardig”.

Pijn door strijd met de realiteit
Hoe minder verstorende gedachten en (kern)overtuigingen je hebt, hoe minder je denken door middel van associaties, jouw rust en goede gevoel verstoort. En hoe meer rust en positieve gevoelens je ervaart. Hoe minder verstorende (kern)overtuigingen je hebt, hoe minder je projecteert op alles wat je mee maakt. En dat is heel prettig, want het enige moment dat je ongelukkig bent, is als je je negatieve overtuigingen projecteert op de wereld. Het enige moment dat je pijn hebt, en lijdt, is als je een gedachte gelooft die ingaat tegen de realiteit.
Ik zal dit nader uitleggen: de realiteit in ons voorbeeld is de persoon die “Nee” zegt. Wat gebeurt er van binnen bij de persoon die dit “Nee” hoort? Hij/zij reageert (onbewust) met: “Nee, dit wil ik niet. Ik wil geen “Nee” krijgen. Hij moet “Ja” zeggen, ik wil geen “Nee”. Oftewel de persoon strijdt met de realiteit. Het projectieproces start direct (“Hij zegt nee, hij vindt me niet aardig”), en het gevoel reageert met pijn (down, in de steek gelaten, afwijzing).
Het enige moment dat we lijden is als we NEE zeggen tegen wat er is (“Dat is niet goed”, “Dit mag niet gebeuren”,  “Dit is niet fijn”, “Zo moet hij/zij niet zijn/niet reageren”, enz.). We willen dat wat (er) is, de realiteit, veranderen. We willen dat ons leven, wijzelf, die ander of de situatie anders is dan het/hij is, want zoals het nu is (de “Nee” die hij/zij ons gaf), is niet goed. En als we de realiteit anders willen dan deze is, dan verschijnt er pijn, ergernis, verdriet, boosheid, verzet, frustratie, jaloezie enz.

Oude pijnen willen uit je weg
De emoties die verschijnen zijn afspiegelingen van (kern)overtuigingen die eerder zijn ontstaan en die dus al langer in ons aanwezig zijn. Het zijn gedachten en overtuigingen die jij -meestal onbewust- je toegeëigend hebt. Natuurlijk kan het de huidige gebeurtenis zijn die vervelend is, die verschrikkelijk is en die pijn doet.  Maar de ergste pijn die op zo’n moment, en vaak nog lang daarna, ervaren wordt is de pijn veroorzaakt door ons denken, door onze overtuigingen.
We ervaren pijn en roepen: “Waarom toch?”, “Waarom moest dit gebeuren?”.
Het is mijn ervaring dat dingen gewoon gebeuren omdat ze gebeuren, omdat dat het leven is.
In de vraag naar het waarom zit echter meestal verzet verborgen: “Ik wil dit niet”, “Dit is niet fijn” of “Dit is verschrikkelijk”. En ergens diep in ons voelen we dan soms zelfs: “God heeft het niet goed gedaan”. Kortom: we vechten met de realiteit.
Veel minder prettige ervaringen worden niet verwerkt en niet onderzocht, maar opgeslagen in je lichaam en geest.
Vaak ook raakt een gebeurtenis bekende gedachten en overtuigingen, en maakt een bekende pijn en emoties in je wakker. Pijn en emoties die vroeger geparkeerd waren en die dus al langer in je aanwezig zijn. Je zou zelfs kunnen zeggen dat sommige gebeurtenissen in je leven nu, de oude, eerder ervaren pijn en emoties die in je lichaam opgeslagen zijn, naar voren halen, zodat je er vrij van kan worden.
Vrij zijn van pijn en oordelen, “Ja” zeggen tegen het leven, is op momenten van emotie, op momenten van boosheid, verdriet, verzet, enz.  ver van ons te vinden. Maar het zijn juist deze emoties, en je oordelen, die je naar de sereniteit van het leven kunnen leiden.
In het hier en nu, dus zonder gedachten aan toen of dan, is er veel minder of helemaal geen pijn. En dat is wat jij wilt ervaren: gelukkig zijn in het hier en nu. Vrij zijn. Of gewoon: zijn. En daarom dienen de verhalen, overtuigingen, herinneringen, fantasieën, rampscenario’s, enz. zich aan: ze willen onderzocht en uit je weg.

The Work van Byron Katie
Er zijn verschillende manieren om oude pijnen, herinneringen, overtuigingen e.d. te transformeren. Ik zelf werk graag met transformerende ademtechnieken. Als het even kan combineer ik deze echter met inzicht in het proces van het denken en vaak met technieken om inzicht te krijgen in specifieke emoties, gedachten en overtuigingen. The Work van Byron Katie is een eenvoudige methode om de gedachten en (kern)overtuigingen (en dus allerlei negatieve emoties) die je in de weg staan met precisie te lokaliseren en ongedaan te maken. Het is een heel eenvoudige en krachtige methode, die je leert om in het hier en nu te blijven. Eerst mag je je reacties op, en je oordelen over de buitenwereld en over andere mensen vrij op papier uiten. Daarna ga je deze reacties en oordelen onderzoeken met vier eenvoudige vragen: 1. Is het waar? 2. Kun je absoluut zeker weten dat het waar is? 3. Hoe reageer je als je die gedachte denkt? 4. Wie zou je zijn als je die gedachte niet zou (kunnen) denken?  En een omdraaiing.
De vier vragen zijn een verfijnd en perfect instrument voor zelfrealisatie. Het is een methode die je steeds weer kunt toepassen, en door op deze manier jouw oordelen over de wereld en andere mensen te onderzoeken, realiseer je je wat er eigenlijk gebeurd (mentaal, emotioneel en fysiek) als je ingaat tegen de realiteit. Je leert omgaan met de realiteit. En je gaat ervaren dat allerlei emoties, en dus allerlei oude gedachten en overtuigingen zich werkelijk aandienen omdat ze uit je weg willen. Door je emoties te onderzoeken laat je steeds meer overtuigingen achter je. En je bent steeds meer alert en wakker voor wat er werkelijk om je heen gebeurt. Steeds minder gestoord door een denken gebaseerd op verleden en toekomst, en door overtuigingen die niet persé waar zijn, zie je en hoor je wat er werkelijk is. En je realiseert je dat het is goed, dat het leven goed is, zoals het is.

Verder lezen over dit onderwerp kan in: “Vier vragen die je leven veranderen” geschreven door Byron Katie en Stephen Mitchell. In dit boek lees je tal van voorbeelden van processen waarin B.K. mensen door de pijn heen naar de werkelijkheid begeleidt.
Wil je ervaren wat The Work of Byron Katie (de methode van de vier vragen) voor jou kan betekenen, volg dan zelf een workshop of een sessie, en ervaar hoe eenvoudig het is om pijnlijke, belemmerende gedachten en overtuigingen achter je te laten.

artikel geschreven door Bea van Wierst, Spiegelbeeld november 2003

terug naar publicaties - artikelen